Τμήμα Φιλολογίας

Παναρέτου Ελένη (Α-Ι), Μόζερ Αμαλία (Κ-Ξ), Βαρλοκωστα Σπυριδούλα (Ο-Ω)

Το μάθημα προσφέρει μια εισαγωγή στο αντικείμενο, τις βασικές αρχές, τις μεθόδους και τους κλάδους της γλωσσολογίας. Συγκεκριμένα, μελετάται πώς διαφέρει η επιστημονική μελέτη της γλώσσας από την απλή ενασχόληση με αυτή και γίνεται αναφορά στις βιολογικές, κοινωνικές, ιστορικές και πολιτισμικές πτυχές της γλώσσας, καθώς και στην πολυσημία της έννοιας. Η ανθρώπινη γλώσσα ως σημειωτικό σύστημα συγκρίνεται με άλλα συστήματα επικοινωνίας και με τη γλώσσα των ζώων. Παρουσιάζεται η γλωσσική ποικιλία, η έννοια του ύφους, η διάκριση της γλώσσας σε λόγο και ομιλία και η συγχρονική και διαχρονική προσέγγιση στη γλώσσα. Τέλος, εισάγονται τα βασικά πεδία του γλωσσικού συστήματος και οι κλάδοι της φωνητικής–φωνολογίας, μορφολογίας, σύνταξης και σημασιολογίας, αλλά και πεδία εφαρμογών της γλωσσικής επιστήμης.

Ν. Παντελίδης (Α-Λ)
Θ. Γιάνναρης (Μ-Ω)
Κ. Κακαρίκος: σεμινάριο εμβάθυνσης (Α-Ω)

Εισαγωγή στην Ιστορικοσυγκριτική Γλωσσολογία: 

α. Προεπιστημονική Γλωσσολογία.
β. Επιστημονική Γλωσσολογία: Θεωρητικές βάσεις και μέθοδοι της Ιστορικοσυγκριτικής Γλωσσολογίας (γλωσσική μεταβολή, εξωτερική και εσωτερική επανασύνθεση, φωνολογικοί νόμοι, η έννοια της γενετικής συγγένειας γλωσσών, γλωσσικές οικογένειες).
γ. Η ινδοευρωπαϊκή οικογένεια. 

Περίοδοι της ιστορίας της Ελληνικής. 
Καταγωγή, προϊστορία και πρώιμη ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Ινδοευρωπαϊκή, Πρωτοελληνική, προελληνικές γλώσσες. Η διαλεκτική διάσπαση της Ελληνικής.
Γραφή:
α) Προ-αλφαβητικές γραφές.
β) Το ελληνικό αλφάβητο. 

Μυκηναϊκή Ελληνική. 
Οι αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι και η χρήση τους στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία. 
H Ελληνική κατά την αλεξανδρινή και ρωμαϊκή περίοδο. Αττικισμός.
Η Ελληνική κατά τη μεσαιωνική περίοδο και την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Νεοελληνικές διάλεκτοι. 
Νεότερη περίοδος (τέλη 18ου-21ος αι.): Το Γλωσσικό Ζήτημα. Η σύγχρονη Ελληνική.

Λέγγερης Άγγελος

Κοντοσταυλάκη Αθηνά: Εργαστήριο

Στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις βασικές αρχές και έννοιες της Φωνητικής και της Φωνολογίας με έμφαση στη δομή της Νέας Ελληνικής. Αυτές περιλαμβάνουν τον μηχανισμό παραγωγής της ομιλίας, τα ακουστικά χαρακτηριστικά των φθόγγων και το πώς γίνονται αντιληπτοί από τον ακροατή καθώς και τη σημασία και χρήση του Διεθνούς Φωνητικού Αλφαβήτου. Επιπλέον, εξετάζονται έννοιες όπως το φώνημα και το αλλόφωνο, οι φωνολογικοί κανόνες (π.χ. αφομοίωση, ανομοίωση, απαλοιφή), η δομή της συλλαβής, ο τόνος, ο ρυθμός και ο επιτονισμός.

Γ. Μαρκόπουλος
Κ. Κακαρίκος (Σεμινάριο εμβάθυνσης)

Το μάθημα αποτελεί μια εισαγωγή στη Μορφολογία, τον κλάδο της Γλωσσολογίας που μελετά την εσωτερική δομή και τις διαδικασίες σχηματισμού των λέξεων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη μορφολογική δομή των λέξεων της Νέας Ελληνικής.

Η Μορφολογία, ως κλάδος της Γλωσσολογίας, ασχολείται με τα μορφήματα, τις μικρότερες γλωσσικές μονάδες που φέρουν σημασία. Ως τμήμα της Γραμματικής, η Μορφολογία εξετάζει τις διαδικασίες σχηματισμού λέξεων και λεξικών τύπων, καθώς και τους μορφοτακτικούς περιορισμούς που εμφανίζει κάθε γλώσσα στη σύνδεση των μορφημάτων. Στο μάθημα θα περιγράψουμε τη μορφολογική θεωρία και την τυπολογία εστιάζοντας στη μορφολογία της Νέας Ελληνικής.

Γ. Μαρκόπουλος
Κ. Κακαρίκος (Σεμινάριο εμβάθυνσης)

Το μάθημα αυτό έχει σχεδιαστεί ειδικά για τους φοιτητές της Κλασικής Κατεύθυνσης, με σκοπό να τους προσφέρει μια στοιχειώδη κατάρτιση κυρίως στη Σημασιολογία και δευτερευόντως στη Μορφολογία μέσα από τη μελέτη του λεξιλογίου της Νέας Ελληνικής.

Το λεξιλόγιο επελέγη ως αντικείμενο για τους παρακάτω λόγους:

1.επειδή μπορούν βάσει αυτού να μελετηθούν όλα τα επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας (φωνολογία - μορφολογία - σύνταξη - σημασιολογία - πραγματολογία)

2.επειδή ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου αποτελεί βασικό μέρος της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας στο σχολείο

3.επειδή η κατάκτηση του λεξιλογίου αποτελεί βασικό στόχο της διδασκαλίας της δεύτερης γλώσσας

Η έμφαση του μαθήματος ΚΦΓ 28 είναι στη σημασιολογία, αλλά με έντονη την παρουσία και στοιχείων παραγωγικής ιδίως μορφολογίας.

Γ. Μαρκόπουλος
Κ. Κακαρίκος (Σεμινάριο εμβάθυνσης)

Στο μάθημα θα εξεταστεί η συγχρονική δομή της Νέας Ελληνικής βάσει της θεωρητικής περιγραφής και ανάλυσης των γλωσσολογικών επιπέδων της Φωνολογίας, Μορφολογίας και Σημασιολογίας με έμφαση στο λεξιλόγιο. Στο επίπεδο της φωνολογικής ανάλυσης αναλύεται με βάση τη δομή της Νέας Ελληνικής ο λειτουργικός ρόλος του φωνήματος, τα διακριτικά του χαρακτηριστικά και οι φωνολογικές διαδικασίες που διαμορφώνουν την πραγμάτωσή του σε συγκεκριμένα μορφο-φωνολογικά περιβάλλοντα. Στο επίπεδο της μορφολογικής ανάλυσης έμφαση δίνεται στην περιγραφή των παραγωγικών διαδικασιών της παραγωγής και της σύνθεσης ως απαραίτητων λειτουργιών για τον σημασιολογικό εμπλουτισμό του λεξικού. Παράλληλα, στο επίπεδο του λεξιλογίου, εξετάζονται τα φαινόμενα εσωτερικού και εξωτερικού δανεισμού, μεταφραστικών δανείων, αντιδανείων και νεολογισμών. Στο σημασιολογικό επίπεδο της γλώσσας εξετάζεται από φιλοσοφικής και γλωσσολογικής σκοπιάς η έννοια της σημασίας των λέξεων και των ευρύτερων γλωσσικών μονάδων (φράσεων-προτάσεων) βάσει των σημασιολογικών τους σχέσεων και ιδιοτήτων.

Β. Σπυρόπουλος

Το μάθημα αυτό εξετάζει τη σύνταξη της Ελληνικής με βάση τα πορίσματα της σύγχρονης γλωσσολογικής έρευνας. Η εξέταση αυτή μολονότι χρησιμοποιεί τα μεθοδολογικά εργαλεία της γλωσσολογίας δεν εντάσσεται στα πλαίσια κάποιας συγκεκριμένης γλωσσολογικής θεωρίας αλλά είναι περισσότερο περιγραφική. Σκοπός του μαθήματος είναι η καλύτερη γνώση του συστήματος της σύνταξης της Ελληνικής. Εξετάζονται η συστατικότητα και ο ορισμός των κατηγοριών, η μορφοσυντακτική πραγμάτωση των ονοματικών και ρηματικών γραμματικών χαρακτηριστικών και θέματα προτασιακής σύνταξης, όπως τα κενά υποκείμενα, οι εξαρτημένες προτάσεις, οι ασθενείς αντωνυμίες και η σειρά των όρων.

Β. Σπυρόπουλος

Το μάθημα αυτό παρουσιάζει το επίπεδο της συντακτικής ανάλυσης μέσα από το πρίσμα της Γενετικής Θεωρίας. Πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο δομούνται και παράγονται οι φράσεις και οι προτάσεις μιας φυσικής γλώσσας και διδάσκεται η μεθοδολογία ανάλυσης συντακτικών φαινομένων. Βασικό πρότυπο περιγραφής αποτελεί η Θεωρία των Αρχών και Παραμέτρων (Principles & Parameters Theory; Chomsky 1981 κ.εξ.) όπως αυτή διαμορφώνεται στο πρότυπο της Κυβέρνησης και Αναφορικής Δέσμευσης (Government and Binding; Chomsky 1981 κ.εξ., Chomsky & Lasnik 1993). Επιπλέον αναλύονται τα αποτελέσματα της εφαρμογής των αρχών και των πορισμάτων της θεωρίας στα συντακτικά δεδομένα της Ελληνικής. Θέματα εξέτασης: Βασικές αρχές της συντακτικής ανάλυσης και της Γενετικής Γραμματικής, συστατικότητα, Θεωρία του Χ-τονούμενο, λεξικό και ορισματική δομή, δομή και παραγωγή της πρότασης.

Α. Μόζερ

Εισαγωγή στη Σημασιολογία: γλωσσολογικοί και φιλοσοφικοί προβληματισμοίσχετικά με τη φύση της σημασίας. Αναφορά και σημασία. Λέξη: λέξημα,ένταση–έκταση σημασίας, σχέσεις μεταξύ λεξημάτων (συνωνυμία, ομωνυμία,αντωνυμικότητα, υπωνυμία, μερωνυμία), Δομισμός (η σημασία στο σύστημα:αξία, σημασιακά πεδία, σημασιολογικά χαρακτηριστικά), Θεωρία Πρ(ωτ)οτύπων,Αμερικανικός Δομισμός, Συμπεριφορισμός. Ευρύτερες γλωσσικές μονάδες:Λογική πρόταση – γλωσσική πρόταση – εκφώνημα. Λογικό περιεχόμενο καισυνθήκες αληθείας. Γενετική γραμματική και σημασία.

Ε. Ιντζίδης

H Πραγματολογία ως κλάδος της Γλωσσολογίας μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι ομιλητές χρησιμοποιούν τη γλώσσα σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις, προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους επικοινωνιακούς στόχους. Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζονται βασικά ζητήματα Πραγματολογίας όπως οι γλωσσικές πράξεις, τα συνομιλιακά υπονοήματα, η δείξη, η γλωσσική ευγένεια και η δομή της συνομιλίας καθώς και οι εφαρμογές τους στη γλωσσική εκπαίδευση.

Ν. Παντελίδης

Φωνολογία της Αρχαίας Ελληνικής

Ανάλυση της φωνολογικής δομής της Αρχαίας Ελληνικής και οι μεταβολές στο φωνολογικό σύστημα της Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα εξετάζονται τα εξής θέματα: Το φωνολογικό σύστημα της Αρχαίας Ελληνικής: Φωνήεντα, δίφθογγοι και σύμφωνα της Αρχαίας. Διαχρονική προσέγγιση: Προϊστορία του φωνολογικού συστήματος της Αρχαίας (μεταπτώσεις κ.λπ.). Φωνολογικοί νόμοι - μεταβολές στο φωνολογικό σύστημα της Αρχαίας (τροπές, αντεκτάσεις, συναιρέσεις, μεταβολές σε συμφωνικά συμπλέγματα κ.λπ.). Αρχαία ελληνική προφορά, ερασμική και βυζαντινή-νεοελληνική προφορά. Η γραπτή απόδοση της Αρχαίας Ελληνικής.

Μορφολογία της Αρχαίας Ελληνικής

Η συγχρονική και διαχρονική εξέταση του μορφολογικού συστήματος της Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα εξετάζονται τα εξής θέματα: Βασικές έννοιες της μορφολογικής ανάλυσης. Ονοματικές και ρηματικές κατηγορίες της Αρχαίας. Η προϊστορία του μορφολογικού συστήματος της Αρχαίας και η εξέλιξή του μέχρι την Κλασική Εποχή.

Σ. Βαρλοκώστα

Στόχος του μαθήματος είναι η εισαγωγή των φοιτητών στους διεπιστημονικούς κλάδους της Ψυχογλωσσολογίας και της Νευρογλωσσολογίας. Ειδικότερα, το μάθημα πραγματεύεται την παραγωγή και κατανόηση της ομιλίας, την ανάπτυξη της προφορικής γλώσσας στο παιδί, την απόκτηση γλωσσικών ικανοτήτων στα ζώα, τη μάθηση δεύτερης γλώσσας και τα φαινόμενα διγλωσσίας, διαταραχές στη γλωσσική επικοινωνία είτε αναπτυξιακές είτε επίκτητες, τη σχέση γλώσσας και νόησης, καθώς και τις εγκεφαλικές βάσεις του λόγου. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις μεθοδολογικές αλλά και στις θεωρητικές προσεγγίσεις στους δύο κλάδους.

Β. Ιντζίδης  (Α-Λ)
Ε. Κυρίτση (Μ-Ω)
Α. Κοντοσταυλάκη, σεμινάριο εμβάθυνσης (Α-Ω)

Οι φοιτητές διδάσκονται και στη συνέχεια ασκούνται στα ακόλουθα θέματα: οργάνωση ενός επιστημονικού βιβλίου, ανάγνωση και παράθεση βιβλιογραφίας /υποσημειώσεων, γλωσσικά χαρακτηριστικά και είδη του ακαδημαϊκού λόγου, σχεδιασμός της επιστημονικής έρευνας, βασικό σχεδιάγραμμα της εργασίας, συγγραφή περίληψης, δομή παραγράφου, πρότυπα οργάνωσης του κειμένου  (γενικό–ειδικό, πρόβλημα-λύση), δομή και λειτουργία του επιστημονικού ορισμού, δομή και λεξικογραμματικές επιλογές του επιστημονικού άρθρου. 

Δ. Αρφάνη

Παρουσιάζονται ορισμένα από τα βασικότερα θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα που απασχολούν τον επιστημονικό κλάδο της Κατάκτησης Πρώτης (ή Μητρικής) Γλώσσας. Αναλύεται το Λογικό Πρόβλημα της Κατάκτησης, ο ρόλος της έμφυτης προδιάθεσης του ανθρώπου και ο ρόλος του περιβάλλοντος στην απόκτηση της μητρικής γλώσσας. Γίνεται αναφορά στις βασικότερες μεθοδολογικές  προσεγγίσεις συλλογής γλωσσικού υλικού για τη μελέτη της παιδικής γλώσσας. Τέλος, παρουσιάζονται τα βασικότερα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού ανά επίπεδο ανάλυσης της γλώσσας (κατάκτηση φωνολογίας, μορφολογίας, σύνταξης, σημασιολογίας και πραγματολογίας) και οι κυριότερες θεωρητικές προσεγγίσεις για την ερμηνεία αυτής της ανάπτυξης.  

Ε. Παναρέτου

Η Γνωσιακή Γλωσσολογία προσφέρει μία νέα προσέγγιση στη μελέτη της γλώσσας, την οποία αντιμετωπίζει ως έκφανση των γενικότερων νοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου και όχι ως ξεχωριστή ικανότητα. Η γλώσσα αντικατοπτρίζει το εννοιολογικό σύστημα των ανθρώπων, η δημιουργία του οποίου συνδέεται άμεσα με τη βιολογική τους υπόσταση. Βασικά σημεία της προσέγγισης αυτής αποτελούν η έμφαση στη σημασία, στη μελέτη της γλώσσας όπως αυτή χρησιμοποιείται στην επικοινωνία (γλωσσική  χρήση) και η παραδοχή ότι οι αφηρημένες έννοιες διαμορφώνονται βάσει σχημάτων που πηγάζουν από την εμπειρία μέσω της (εννοιολογικής) μεταφοράς. 

Γ. Μαρκόπουλος

Η επεξεργασία φυσικής γλώσσας από τον υπολογιστή και οι εφαρμογές της στα διάφορα επίπεδα της γλωσσολογικής ανάλυσης αποτελούν το διδακτικό αντικείμενο του μαθήματος. Έμφαση θα δοθεί στη συμβολή της γλωσσολογικής θεωρίας στη διαμόρφωση του ευρύτερου χώρου της Υπολογιστικής Γλωσσολογίας. Θα συζητηθούν περαιτέρω γραμματικά μοντέλα και φορμαλισμοί πεπερασμένων αυτομάτων που χρησιμοποιούνται στη γραμματική ανάλυση φυσικής γλώσσας με έμφαση στη μορφολογία της Νέας Ελληνικής. Στο μάθημα γίνεται εισαγωγή στον λογικό προγραμματισμό με τη γλώσσα Prolog. Η Prolog χρησιμοποιείται ευρύτερα σε υπολογιστικές εφαρμογές επεξεργασίας φυσικής γλώσσας και βασίζεται σε μια μη μαθηματική δήλωση προτάσεων, κανόνων και σχέσεων λογικής συνεπαγωγής.

Ε. Κυρίτση

The aim of this course is to familiarize students with the characteristics and needs of Second Language (L2) or Foreign Language (FL) learners with atypical development. It specifically focuses on learners with special educational needs. It starts with an overview of official international reports regarding foreign language learning, multilingualism and inclusive education. It then discusses the language and literacy characteristics of these learners and other background factors affecting L2 or FL learning in their case. The course concludes with the implications for teaching and assessing a L2 or FL.

Δ. Γούτσος

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η γλωσσολογική ανάλυση των κειμένων (προφορικών και γραπτών, λογοτεχνικών και μη), καθώς και της ευρύτερης διάστασης του λόγου. Στόχος είναι η εξοικείωση με τις αρχές και τις μεθόδους ανάλυσης των κειμένων σε διαφορετικά περιβάλλοντα επικοινωνίας (π.χ. συνομιλία, αφήγηση, ΜΜΕ, νομικός και πολιτικός λόγος, διαφημίσεις κ.λπ.). Συγκεκριμένα, αναλύονται οι αρχές της επικοινωνίας, οι σχέσεις κειμένου και περικειμένου, τα κειμενικά είδη (θεωρία και τύποι), οι μηχανισμοί συνοχής, η διαφοροποίηση γραπτού-προφορικού και αφηγηματικού-μη αφηγηματικού λόγου, οι παράγοντες κειμενικότητας, καθώς και οι ποικίλες κειμενικές ενδείξεις και σχέσεις. Το μάθημα περιλαμβάνει εργασία στον προφορικό λόγο με στόχο την εξοικείωση με την καταγραφή και το σχολιασμό της αυθόρμητης προφορικής συνομιλίας.

Από την Δευτέρα 16-11-2020 και κάθε Δευτέρα 09:00-12:00 θα γίνεται προαιρετικό σεμινάριο «Εργαλεία Κριτικής Ανάλυσης Λόγου» από τον κ. Ιντζίδη Βαγγέλη, ΕΔΙΠ του Τομέα Γλωσσολογίας.

Ν. Παντελίδης

Φωνολογία της Αρχαίας Ελληνικής

Ανάλυση της φωνολογικής δομής της Αρχαίας Ελληνικής και οι μεταβολές στο φωνολογικό σύστημα της Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα εξετάζονται τα εξής θέματα: Το φωνολογικό σύστημα της Αρχαίας Ελληνικής: Φωνήεντα, δίφθογγοι και σύμφωνα της Αρχαίας. Διαχρονική προσέγγιση: Προϊστορία του φωνολογικού συστήματος της Αρχαίας (μεταπτώσεις κ.λπ.). Φωνολογικοί νόμοι – μεταβολές στο φωνολογικό σύστημα της Αρχαίας (τροπές, αντεκτάσεις, συναιρέσεις, μεταβολές σε συμφωνικά συμπλέγματα κ.λπ.). Αρχαία ελληνική προφορά, ερασμική και βυζαντινή-νεοελληνική προφορά. Η γραπτή απόδοση της Αρχαίας Ελληνικής.

Μορφολογία της Αρχαίας Ελληνικής

Η συγχρονική και διαχρονική εξέταση του μορφολογικού συστήματος της Αρχαίας Ελληνικής. Συγκεκριμένα εξετάζονται τα εξής θέματα: Βασικές έννοιες της μορφολογικής ανάλυσης. Ονοματικές και ρηματικές κατηγορίες της Αρχαίας. Η προϊστορία του μορφολογικού συστήματος της Αρχαίας και η εξέλιξή του μέχρι την Κλασική Εποχή.

Δ. Γούτσος

Προαιρετικό σεμινάριο «Εργαλεία Κριτικής Ανάλυσης Λόγου» Β. Ιντζίδης

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η προσέγγιση του λόγου μέσα από τη μελέτη των κειμενικών παραγόντων της συνοχής, συνεκτικότητας, προθετικότητας, αποδεκτότητας, καταστασιακότητας, πληροφορητικότητας και διακειμενικότητας. Στόχος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την παρουσία και λειτουργία των παραγόντων αυτών σε διάφορα κειμενικά είδη (με έμφαση σε λογοτεχνικά κείμενα). Επίσης αναλύονται οι σχέσεις κειμένου και περιβάλλοντος, τα κειμενικά είδη, η διάκριση των γενικότερων τρόπων (γραπτού/προφορικού, αφηγηματικού/μη αφηγηματικού λόγου και συζητούνται τρόποι διδακτικής προσέγγισης των εννοιών αυτών στο σχολικό περιβάλλον.

Μ. Ιακώβου

Το μάθημα αποτελεί εισαγωγή στην Κατάκτηση της Δεύτερης Γλώσσας, στις διαφορές και τις ομοιότητές της με την Πρώτη Γλώσσα και στον τρόπο που  διαφορετικές γλωσσικές και μαθησιακές προσεγγίσεις επηρεάζουν τις διδακτικές μεθοδολογίες της Δεύτερης Γλώσσας. Γίνεται ειδική αναφορά στα επίπεδα γλωσσομάθειας  του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς σε σχέση με την Ελληνική, στα Αναλυτικά Προγράμματα για τη Δεύτερη Γλώσσα και δίνονται εφαρμογές από τη διδασκαλία της Γραμματικής, του Λεξιλογίου και των Δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Δεύτερη Γλώσσα.

Θ. Γιάνναρης

Στόχος τους μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την εξέλιξη της γλωσσικής σκέψης από την αρχαιότητα μέχρι τον 20^ο αιώνα. Μέσω της παρουσίασης βασικών σταθμών στην ιστορική πορεία των απόψεων για τη φύση και τη λειτουργία της γλώσσας επιχειρείται η βασική κατανόηση της ιστορικότητας του επιστημονικού φαινομένου και ειδικότερα η συνειδητοποίηση από μέρους των φοιτητών του ρόλου και του αιτιώδους χαρακτήρα του ιστορικο-κοινωνικού περιβάλλοντος στη διαμόρφωση παλαιότερων και σύγχρονων θεωριών για τη γλώσσα. Επιπλέον, αναλύονται οι έννοιες της Σχολής και της παράδοσης στην εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης για τη γλώσσα κυρίως κατά τον 19^ο και 20^ο αι. με έμφαση στην κατανόηση του τι συνιστά ρήξη και τι συνέχεια στην ιστορική διαμόρφωση των αντιλήψεων για τη γλώσσα.

Ε. Κυρίτση

Το μάθημα αποτελεί εισαγωγή στην Κλινική Γλωσσολογία. Στόχο έχει να εξοικειώσει τους φοιτητές με τα γλωσσικά χαρακτηριστικά παιδιών με γλωσσικές δυσκολίες. Παρουσιάζεται το αντικείμενο μελέτης της Κλινικής Γλωσσολογίας και διερευνάται η σχέση της με άλλους κλάδους της Γλωσσολογίας και με άλλες επιστήμες. Με βάση δεδομένα από την ελληνόγλωσση και την ξενόγλωσση βιβλιογραφία, εξετάζονται τα χαρακτηριστικά παιδιών με γλωσσικές δυσκολίες (γλωσσική διαταραχή, δυσλεξία, βαρηκοΐα, αυτισμό, σύνδρομο Down, σύνδρομο Williams), όπως αυτά εκδηλώνονται στα διάφορα επίπεδα της γλώσσας. Επίσης, γίνεται σύντομη αναφορά στον αντίκτυπο των γλωσσικών δυσκολιών για το ίδιο το άτομο καθώς και στα ζητήματα που ανακύπτουν για την οικογένειά του και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Β. Ιντζίδης

Η Εκπαιδευτική Γλωσσολογία συναρθρώνει τη Γλωσσοδιδακτική με την Κοινωνική Επιστημολογία με σκοπό τη διερεύνηση των γλωσσοδιδακτικών προσεγγίσεων και των συνεπειών τους σε εκπαιδευτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Θ. Γιάνναρης

Αντικείμενο του μαθήματος αποτελεί η εισαγωγή στη θεωρία της γλωσσικής μεταβολής μέσω της παρουσίασης βασικών σημείων και εννοιών με τον κύριο στόχο να επικεντρώνεται στην προκαταρκτική εξοικείωση με τους τρόπους ανάλυσης και κατανόησης των αιτίων και μηχανισμών μεταβολής στη γλώσσα σε όλα τα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης. Το μάθημα υποδιαιρείται σε τρεις επιμέρους ενότητες· στην πρώτη, αφού διαπιστωθεί ότι η μεταβολή συνιστά βασική ιδιότητα της ανθρώπινης γλώσσας, παρουσιάζονται κεντρικά ερωτήματα του συγκεκριμένου γνωστικού πεδίου, όπως γιατί μεταβάλλεται η γλώσσα στο πέρασμα του χρόνου, για ποιους λόγους μελετάμε τη μεταβολή, πώς οι ομιλητές προσλαμβάνουν τη μεταβολή κ.ά. Στη δεύτερη ενότητα αναλύονται οι κατηγορίες γλωσσικής μεταβολής (φωνητική-φωνολογική, μορφολογική, συντακτική, σημασιολογική) και περιγράφονται οι διαδικασίες και οι κυριότεροι μηχανισμοί μέσω των οποίων λαμβάνουν χώρα οι μεταβολές (π.χ. επανανάλυση, αναλογία). Τέλος, στην τρίτη ενότητα αντικείμενο επεξεργασίας αποτελεί η παρουσίαση του προβληματισμού αναφορικά με τη φύση της γλωσσικής μεταβολής (σχέση της με το γλωσσικό φαινόμενο εν γένει, αιτίες εκδήλωσης, αναγκαιότητα ερμηνείας) κατά την εξέλιξη της γλωσσολογικής σκέψης από τον 19^ο αι. μέχρι σήμερα (Νεογραμματικοί και παραδοσιακή Ιστορική Γλωσσολογία, Δομισμός/Λειτουργισμός, κοινωνιογλωσσολογικές προσεγγίσεις, Γενετική Θεωρία, τυπολογική προσέγγιση/Γραμματικοποίηση). Έμφαση θα δοθεί στο πρόβλημα της ανίχνευσης των αιτίων της μεταβολής (π.χ. ρόλος γλωσσικής κατάκτησης και συνθηκών επικοινωνίας, διάκρισης εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων αιτιολόγησης κ.ά.).

Δ. Γούτσος

ο μάθημα συζητεί τους κοινωνικούς παράγοντες που εμπλέκονται στη διαμόρφωση και τη χρήση της γλώσσας και δημιουργούν το φαινόμενο της γλωσσικής ποικιλότητας, τις διάφορες δηλαδή ποικιλίες της γλώσσας ανάλογα με τη διαφοροποίηση της κοινωνικής δομής και διεπίδρασης (ποιος, με ποιον, πότε, για ποιο σκοπό μιλάει ή γράφει).  

Παρουσιάζεται η έννοια της κοινωνιογλωσσικής ανισότητας στην υπόσταση, τη δομή και τη χρήση των γλωσσικών ποικιλιών, η σχέση της γλώσσας με το γεωγραφικό περιβάλλον (διάλεκτοι), με τις κοινωνικές διαστάσεις του φύλου, της ηλικίας («γλώσσα των νέων») και της τάξης, μέσα και από ρηξικέλευθες έρευνες μεγάλων κοινωνιογλωσσολόγων, που σημάδεψαν τον κλάδο (Labov, Bernstein, Hymes, Milroy κ.ά.). Επιπλέον, εξετάζεται ο ρόλος της νόρμας (πρότυπης γλώσσας) ως κοινωνικής γλωσσικής ποικιλίας, παράλληλα με την έννοια του γλωσσικού «λάθους», σε σχέση μάλιστα και με τη θεωρία της γλωσσικής μεταβολής. Τέλος, συζητιούνται φαινόμενα γλωσσικής επαφής (μειονοτικές γλώσσες, κρεολές γλώσσες, διγλωσσία και κοινωνική διγλωσσία (diglossia), γλωσσική συρρίκνωση και θάνατος γλωσσών κ.ά). Η έμφαση δίνεται σε ελληνικά παραδείγματα, το πλαίσιο του μαθήματος όμως αφορά την αλληλεπίδραση γλώσσας και κοινωνίας γενικά.

Ε. Παναρέτου

Η γλωσσολογική προσέγγιση του ύφους διαφέρει από άλλες προσεγγίσεις ως προς την έμφαση που δίνεται στη μελέτη του ύφους μέσω της ανάλυσης της γλώσσας του κειμένου. Το ύφος δεν είναι μία υποκειμενική, αξιολογική και διαισθητικά προσεγγίσιμη έννοια αλλά ένα αντικειμενικά προσδιορίσιμο χαρακτηριστικό των κειμένων, το οποίο αναδύεται από τη γλώσσα του κειμένου. Στο μάθημα αναλύονται τα παρακάτω θέματα:

• Έννοια και ορισμοί του ύφους
• Διαφορετικές προσεγγίσεις του ύφους:
  • • Το ύφος ως απόκλιση
    • Το ύφος ως επιλογή
    • Το ύφος ως λειτουργική ποικιλία
• Μέθοδοι ανάλυσης:
  • • To δομιστικό μοντέλο προσδιορισμού της ποιητικότητας (R. Jakobson)
    • Το λειτουργικό μοντέλο ανάλυσης (M.A.K. Halliday)

Γνωσιακές αναλύσεις

Η πτυχιακή εργασία ισοδυναμεί με 2 μαθήματα (8 ECTS) 

Καθηγητές του Τομέα Γλωσσολογίας

Βασικός στόχος της πτυχιακής εργασίας είναι η εξοικείωση με τον επιστημονικό τρόπο γραφής στη γλωσσολογία. Στους στόχους περιλαμβάνονται επίσης η παραγωγική ενασχόληση με ένα τμήμα επιστημονικής ύλης και η κατανόησή του, καθώς και η τεκμηρίωση της απόκτησης επιστημονικών γνώσεων και η πρωτότυπη σύνθεση επιστημονικών απόψεων. Το αντικείμενο της πτυχιακής εργασίας μπορεί να αφορά οποιονδήποτε επιστημονικό κλάδο της γλωσσολογίας και εξαρτάται από τους καθηγητές που αναλαμβάνουν την επίβλεψη της εργασίας και τις προδιαγραφές που θέτουν.

Ε. Παναρέτου

Η Υφογλωσσολογία αποτελεί έναν από τους κλάδους μελέτης του κειμένου, ο οποίος εστιάζει στη μελέτη του ύφους τόσο των λογοτεχνικών όσο και των μη λογοτεχνικών κειμένων. Η γλωσσολογική προσέγγιση του ύφους διαφέρει από άλλες προσεγγίσεις, όπως εκείνη της Θεωρίας της Λογοτεχνίας, ως προς την έμφαση που δίνεται από την Υφογλωσσολογία στη μελέτη του ύφους μέσω της ανάλυσης της γλώσσας του κειμένου. Το ύφος δεν είναι μία υποκειμενική, αξιολογική και διαισθητικά προσεγγίσιμη έννοια αλλά ένα αντικειμενικά προσδιορίσιμο χαρακτηριστικό των κειμένων, το οποίο αναδύεται από τη γλώσσα του κειμένου. Στο μάθημα θα αναλυθούν τα παρακάτω θέματα: Έννοια και ορισμοί του ύφους Είδη ύφους (λογοτεχνικό, καθημερινό, επιστημονικό) Διαφορετικές προσεγγίσεις του ύφους: •Το ύφος ως επιλογή •Το ύφος ως απόκλιση Γλωσσολογία και Ποιητική: η άποψη του Jakobson Φορμαλιστικές και λειτουργικές προσεγγίσεις του ύφους Γλωσσικά επίπεδα και υφολογική ανάλυση Υφομετρία Γνωσιακή Υφογλωσσολογία.

Β. Ιντζίδης

Η κατασκευή και η διαπραγμάτευση του νοήματος στην επικοινωνία που πραγματώνεται στο συνεχές προφορικoύ-γραπτού λόγου, δηλαδή η κοινωνική αλληλεπίδραση γύρω από και επ’ αφορμή των γραπτών κειμένων (έντυπων ή/και ψηφιακών), συγκροτούν το περιεχόμενο των Σπουδών Γραμματισμού [New Literacy Studies]. Σκοπός του μαθήματος είναι η παρουσίαση των ειδών Γραμματισμού μέσω της μελέτης της γλώσσας ως κοινωνικής πρακτικής και ως κοινωνικής διαδικασίας. Ειδικότερα στο μάθημα αναλύεται και ο συσχετισμός του Γραμματισμού με τις εθνικές και υπερεθνικές (Ε.΄Ενωση, ΟΗΕ) γλωσσικές πολιτικές για την τυπική και μη-τυπική εκπαίδευση με έμφαση στη διδακτική των γλωσσών.

Οι φοιτητές του Ζ΄ και Η΄ εξαμήνου Γλωσσολογικού μπορούν να παρακολουθήσουν στα πλαίσια της ελεύθερης επιλογής (Ε.Ε.):

A) μαθήματα του προγράμματος σπουδών, τα οποία δεν επέλεξαν σε προηγούμενο εξάμηνο

Β) οποιοδήποτε μάθημα προσφέρεται από το Τμήμα Φιλολογίας ή άλλο τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής. Ειδικότερα:

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Χειμερινό εξάμηνο
ΨΧ32 Γνωστική Ψυχολογία Ι
ΨΧ75 Ψυχολογική Συμβουλευτική στη σχολική κοινότητα
ΨΧ54 Ψυχολογία των μαθησιακών δυσκολιών
ΨΧ79 Οικογένεια και ανάπτυξη
ΨΧ34 Γλωσσική ανάπτυξη 
Εαρινό εξάμηνο
ΨΧ19 Ψυχολογία της μετανάστευσης
ΨΧ05 Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ
ΨΧ56 Διαπολιτισμική Ψυχολογία
ΨΧ76 Πρόληψη και παρέμβαση στην οικογένεια και στο σχολείο
ΨΧ06 Εφηβεία και αναδυόμενη ενηλικίωση
ΨΧ91 Ψυχοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών
ΨΧ123 Γλωσσικές συδκολίες: Οριοθέτηση, Αξιολόγηση και Παρέμβαση

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Χειμερινό εξάμηνο
60ΤΕΚ007 Ειδική Αγωγή
60ΤΕΚ111 Από το Αναλυτικό Πρόγραμμα και το σχολικό εγχειρίδιο στη διδακτική πράξη
Εαρινό εξάμηνο
60ΤΕΚ011 Περιβαλλοντική εκπαίδευση και μάθηση
60ΤΕΚ222 Περιβαλλοντικές ανθρωπιστικές επιστήμες κι εκπαίδευση

ΤΜΗΜΑ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ
Χειμερινό εξάμηνο
60ΙΤΑ031 Θεωρία της μετάφρασης
60ΙΤΑ054 Ιστορία του Βενετικού κράτους
60ΙΤΑ011 Ιστορία της Ιταλικής λογοτεχνίας Ι
60ΙΤΑ065 Ζητήματα Σύγρισης Γλωσσών
60ΙΤΑ081 Ιταλική Φρασεολογία και Παροιμιολογία
60ΙΤΑ073 Ηλεκτρονικά Σώματα Κειμένων για τη γλωσσική έρευνα και διδασκαλία
60ΙΤΑ072 Ιστορία της Ιταλικής μουσικής Ι: Μεσαίωνας, Αναγέννηση και 20ος αιώνας
Εαρινό εξάμηνο
60ΙΤΑ009 Ιταλική ιστορία και πολιτισμός ΙΙ
60ΙΤΑ014 Ιστορία της Ιταλικής λογοτεχνίας ΙΙ
60ΙΤΑ076 Ιστορία της Ιταλικής μουσικής ΙΙ: Από το μπαρόκ στον ρομαντισμό
60ΙΤΑ048 Ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες: Υπολογιστική ανάλυση κειμένων
60ΙΤΑ090 Εισαγωγή στην Αρχειακή Έρευνα
60ΙΤΑ075 Νεότερη και Σύγχρονη Ιταλική Λογοτεχνία

ΤΜΗΜΑ ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ
Χειμερινό εξάμηνο
72ΙΣΠ008 Ισπανοαμερικανικός Πολιτισμός
72ΙΣΠ001 Ισπανική Γλώσσα Ι
72ΙΣΠ067 Πορτογαλική Γλώσσα Ι
72ΙΣΠ109 Πορτογαλόφωνος Πολιτισμός 
72ΙΣΠ108 Επιχειρηματικότητα και Ισπανικές Σπουδές
Εαρινό εξάμηνο
72ΙΣΠ005 Ισπανική Γλώσσα ΙΙ
72ΙΣΠ068 Πορτογαλική Γλώσσα ΙΙ
72ΙΣΠ106 Πολιτισμός της Πορτογαλίας
72ΙΣΠ108 Επιχειρηματικότητα και Ισπανικές Σπουδές

ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Εαρινό εξάμηνο
60Μ083 Η Διαθεματική Προσέγγιση στη Διδασκαλία της Μουσικής

*Για τις περιγραφές των μαθημάτων συμβουλευτείτε τους ιστοτόπους και τους Οδηγούς Σπουδών των Τμημάτων