Τμήμα Φιλολογίας

Δημήτρης Αγγελάτος 

Η συγκεκριμένη παράδοση είναι οργανωμένη σε τρία Μέρη (Α’-Γ’), καθένα από τα οποία αποτελείται από ορισμένο αριθμό ενοτήτων. Στην παράδοση θα αναλυθούν συστηματικά οι έξι άξονες αναφοράς της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (: ορολογία, αντικείμενο, μέθοδοι προσέγγισης, εργαλεία δουλειάς, έρευνα, διδασκαλία), όπως και οι τρεις θεμελιώδεις στόχοι επί του αντικειμένου της επιστήμης: η έκδοση, η ανάλυση και η ερμηνεία των κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Το πρώτο Μέρος (Α’) αφορά στους βασικούς όρους που χρησιμοποιούνται στην επιστήμη της νεοελληνικής φιλολογίας, στο αντικείμενό της, αποτελούμενο από τα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και στις μεθόδους προσέγγισης του αντικειμένου αυτού. Το δεύτερο Μέρος (Β’) επικεντρώνεται αφενός στην εξοικείωση με τα εργαλεία δουλειάς που διαθέτει η επιστήμη, για να επιτύχει τους τρεις θεμελιώδεις στόχους της, αφετέρου στο σωστό τρόπο χρήσης των εργαλείων αυτών στη φιλολογική έρευνα και στη διδασκαλία. Το τρίτο Μέρος (Γ’) συνδέεται με τον τρόπο οργάνωσης όλων των προηγούμενων και την εφαρμογή τους τόσο σε μελέτες επιστημονικού χαρακτήρα, που καλείται να εκπονήσει ο φιλόλογος, όσο και στη διδακτική προσέγγιση των κειμένωντης νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Η ακριβής ορολογία, η επάρκεια στις μεθόδους προσέγγισης, η εποπτεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας και των συμφραζομένων της (ιστορικών, αισθητικών και ευρύτερα πολιτισμικών), η κατάκτηση της υποδομής ως προς τα εργαλεία δουλειάς και το δέοντα τρόπο χρήσης τους, η σωστή οργάνωση επιστημονικών εργασιών και διδακτικών προσεγγίσεων, σηματοδοτούν τις αρμόζουσες επιστημονικές προδιαγραφές νεοελληνιστών φιλολόγων,ικανών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για έκδοση, ανάλυση και ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων, τόσο στο πεδίο της έρευνας όσο και σ’ εκείνο της διδασκαλίας.

Με την επιστημονική έρευνα και τη διδασκαλία οι φιλόλογοι μαθαίνουν πως να αξιοποιούν τις μεθόδους προσέγγισης και τα εργαλεία δουλειάς της επιστήμης τους, κινούμενοι στον άξονα ακριβώς που ορίζεται από το αντικείμενο της επιστήμης, δηλαδή από τη νεοελληνική λογοτεχνία. Μαθαίνουν ως εκ τούτου: πως να κάνουν εύλογες υποθέσεις εργασίας· πως να οριοθετούν σωστά το πεδίο που θα καλύψει η έρευνα και η διδασκαλία· πως να εντοπίζουν, να επεξεργάζονται και να "αποθηκεύουν" με κριτικό τρόπο την αρμόδια για κάθε ζήτημα βιβλιογραφία, βασισμένοι στην αυτοψία επ’ αυτών και στο σεβασμό του ερευνητικού μόχθου των προγενέστερων και σύγχρονων μελετητών· πως να σχεδιάζουν, τέλος, και να φέρουν σε πέρας την κάθε φορά προσέγγιση του αντικειμένου τους, εκπονώντας επιστημονικές εργασίες και διδάσκονταςστη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Βασικό μάθημα για τη συμμετοχή στα σεμινάρια ΜΦΝ22 και ΜΦΝ14 της κατεύθυνσης ΜΝΕΦ.

Στέφανος Κακλαμάνης

Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος.

Το μάθημα στοχεύει στην αδρομερή παρουσίαση του κινήματος της Κρητικής Αναγέννησης στα ιστορικά και πολιτισμικά της συμφραζόμενα και στην αναλυτική εξέταση του Ερωτόκριτου, του κορυφαίου έργου της κρητικής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Θα συζητηθούν τα σημαντικότερα φιλολογικά και ερμηνευτικά ζητήματα του έργου (ποιητής, πρότυπο και πηγές, λογοτεχνικό είδος, παράδοση, τύχες) και θα αναδειχθεί η εσωτερική οργάνωση και η πρωτοτυπία του στη διαχείριση των ανθρώπινων συναισθημάτων, στοιχεία που το κατέστησαν αγαπητό στη συλλογική μνήμη και θεμελιώδες στην έκφραση της νεοελληνικής ιδεολογίας. Αποβλέπει επίσης να φέρει σε επαφή τους φοιτητές με το αριστούργημα της κρητικής λογοτεχνίας της Αναγέννησης και να προσδιορίσει την αισθητική και ιδεολογική του ταυτότητα στο πλαίσιο της εποχής που το γέννησε. Η ποιητική τέχνη του Κορνάρου θα εξεταστεί μέσα από την ανάλυση εκτενών αποσπασμάτων από το έργο.

Βασικό μάθημα για τη συμμετοχή στα σεμινάρια ΜΦΝ22 και ΜΦΝ14 της κατεύθυνσης ΜΝΕΦ.ΜΝΕΦ.

Προσοχή! Το ΦΦΝ04 αντικαθιστά το μάθημα με κωδικό ΦΦΝ02

Μαρία Νικολοπούλου

Στη διάρκεια του εξαμήνου  θα εξεταστούν σημαντικά έργα της νεοελληνικής γραμματείας, κυρίως ως προς τον τρόπο ή το βαθμό που οι Έλληνες δημιουργοί επηρεάστηκαν, αφομοίωσαν ή απέρριψαν τα λογοτεχνικά πρότυπα της Δύσης. Για το σκοπό αυτό θα παρουσιαστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών ρευμάτων και ο αντίκτυπός τους στην ελληνική ποίηση και πεζογραφία (βλ. ενδεικτικά τo Μανιφέστο του σουρεαλισμού, 1924, του A. Breton), ενώ θα γίνει αναφορά σε έργα-σταθμούς που καθόρισαν σημαντικά τις εξελίξεις στη νεοελληνική λογοτεχνία (βλ. για παράδειγμα την Έρημη χώρα, 1922, του Τ.Σ. Έλιοτ). Συγκεκριμένα, θα μελετηθεί ο τρόπος αφομοίωσης του ρομαντισμού από την Επτανησιακή και την Αθηναϊκή Σχολή, ο διάλογος της ελληνικής ηθογραφίας της γενιάς του 1880 με τον ρεαλισμό και νατουραλισμό, ο παρνασσισμός και ο συμβολισμός στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή, οι Νεοσυμβολιστές και οι «Ντεκαντάν» της γενιάς του ’20, η σχέση της γενιάς του τριάντα με τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό και τα κινήματα της Πρωτοπορίας στην Ελλάδα, όπως και οι εξελίξεις και η στάση της μεταπολεμικής λογοτεχνίας απέναντι στα ιστορικά γεγονότα, τη λογοτεχνική παράδοση και τη σύγχρονη δυτική παραγωγή.

Στόχοι του μαθήματος είναι, οι φοιτητές:
 - να κατανοήσουν τις βασικές περιόδους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αλλά και τα κριτήρια ταξινόμησης και ένταξης δημιουργών και έργων σε περιόδους, σχολές και γενιές. 
- να εξοικειωθούν με  βασικούς όρους και εννοιολογικά εργαλεία αποτίμησης της λογοτεχνίας (σχολές, ρεύματα, κινήματα) και να συνειδητοποιήσουν τόσο τη ρευστότητα των όρων, σχολών και τεχνοτροπιών ως κριτικά εργαλεία, όσο και τη χρησιμότητά τους στην πρόσληψη και αποτίμηση της λογοτεχνικής γραφής.
- να αποκτήσουν τα αναγκαία θεωρητικά εργαλεία και να εξοικειωθούν με τη γλώσσα, τα υφολογικά, θεματολογικά χαρακτηριστικά, την ιδεολογική ταυτότητα και γραφή σημαντικών Ελλήνων ποιητών και πεζογράφων μέσω της ανάλυσης έργων του λογοτεχνικού κανόνα.
- να γίνει κατανοητή η επίδραση των ιστορικοκοινωνικών ζυμώσεων στη λογοτεχνική ιστορία. Να συνειδητοποιήσουν τον βαθμό και τους τρόπους που σημαντικά ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα (η Γαλλική Επανάσταση, η Επανάσταση του 1821, η ήττα του 1897, οι περιπέτειες των Βαλκανικών Πολέμων και του Α΄ και Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, η Μικρασιατική καταστροφή) επηρέασαν τη λογοτεχνική γραφή.

Βασικό μάθημα για τη συμμετοχή στα σεμινάρια ΜΦΝ22 και ΜΦΝ14 της κατεύθυνσης ΜΝΕΦ.

Προσοχή! Το ΦΦΝ05 αντικαθιστά το μάθημα με κωδικό ΦΦΝ03

Τίνα Λεντάρη

Δημώδης λογοτεχνία 12ος-15ος αι.

Στο μάθημα θα εξετασθούν κεντρικά ζητήματα της αφηγηματικής παραγωγής της υστερομεσαιωνικής περιόδου με έμφαση στο είδος του έπους, της μυθιστορίας και της σατιρικής ποίησης, μέσα από τη συστηματική ανάλυση αντιπροσωπευτικών κειμένων. Βασικοί άξονες της μελέτης θα είναι οι ειδολογικές συμβάσεις, η θεματική και ιδεολογία των υπό συζήτηση κειμένων. Θα καλυφθούν ζητήματα ιστορίας, ερμηνευτικής και ποιητικής, γλώσσας και ύφους.

Γιάννης Ξούριας

Το μάθημα πραγματεύεται τη νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή κατά τον 18ο αι. και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι. έως την Ελληνική Επανάσταση (1821). Μέσα από τη μελέτη επιλεγμένων λογοτεχνικών κειμένων, εξετάζονται ιδεολογικοί, γλωσσικοί, αισθητικοί και κοινωνικοπολιτικοί παράγοντες που επέδρασαν στη λογοτεχνία αυτής της περιόδου.

Τίνα Λεντάρη

Στο μάθημα εξετάζεται η λογοτεχνική παραγωγή της βενετοκρατούμενης Κρήτης με έμφαση στο θέατρο και την ερωτική μυθιστορία της αναγεννησιακής περιόδου. Θα μελετηθούν κεντρικά λογοτεχνικά είδη και ειδολογικές συμβάσεις, η θεματική και ιδεολογία των κειμένων. Θα καλυφθούν ζητήματα ιστορίας, ερμηνευτικής, ποιητικής, γλώσσας και ύφους μέσα από τη συστηματική ανάλυση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου.

Δημήτρης Αγγελάτος

Στην παράδοση θα εξεταστεί το ώριμο έργο του Δ. Σολωμού (1829/1830-1849/1850), βάσει των εκδόσεων των Aπάντων και των Aυτογράφων Έργων του ποιητή, την επιμέλεια των οποίων είχε ο Λ. Πολίτης.

H πρωτοτυπία του ώριμου σολωμικού έργου όχι μόνο για τον ελληνικό αλλά και για τον ευρωπαϊκό 19^ο αιώνα είναι ειδολογικής τάξεως και συνδέεται με το δραστικά συνδυαστικό τρόπο που ο ποιητής πέτυχε να αξιοποιήσει, υπάρχοντα ποιητικά είδη, εμβαθύνοντας σ’ αυτά ή επινοώντας νέα.

Το ενδιαφέρον της προσέγγισης στην παρούσα παράδοση, θα στραφεί ειδικά στις συναρτήσεις των (ειδολογικών και υπερ-ειδολογικών) κατακτήσεων του ώριμου σολωμικού έργου, με τις λογοτεχνικές (Fr. Schiller, Novalis, W. Wordsworth, S. T. Coleridge) και καλλιτεχνικές -ειδικότερα ζωγραφικές (C. D. Friedrich, Th. Gericault, Eug. Delacroix, J. M. W. Turner)- πραγματώσεις του  Ρομαντισμού στη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία (1790-1850). Θα στραφεί επίσης στις συναρτήσεις του σολωμικού έργου αφενός με τις αισθητικές ιδέες του Γερμανικού Ιδεαλισμού (Fr. Schiller, Novalis, Aug. και Fr. Schlegel, Fr. W. J. Schelling: 1790-1810), αφετέρου του G. W. F. Hegel (1817-1829∙ μεταθανάτια συγκεντρωτική έκδοση της Αισθητικής του: 1835-1837). Οι παραπάνω ιδέες θεμελιωμένες στην κριτική φιλοσοφία του Imm. Kant -ιδιαίτερα δε στην Κριτική της κριτικής δύναμης (1790)- τροφοδότησαν επί της ουσίας τις Ρομαντικές λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές πραγματώσεις.

Αυτές οι αισθητικές, λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές/ζωγραφικές συναρτήσεις που θα μας απασχολήσουν, εντοπισμένες είτε ως επιδράσεις, είτε ως αναλογίες, θα συνδεθούν με τον Κρητικό (1833-1834), τους Eλεύθερους Πολιορκημένους (1833-1849/1850), τον Πόρφυρα και το Carmen Seculare (1847-1849) του Σολωμού.

H ανάλυση και ερμηνεία των σολωμικών έργων της ωριμότητας θα λάβει επίσης υπόψη τις ιδιαίτερες σχέσεις που αναπτύσσει εν γένει η ποιητική τέχνη του Σολωμού τόσο με την ευρωπαϊκή πνευματική και λογοτεχνική παράδοση (Διαφωτισμός και Νεοκλασικισμός, αντίστοιχα), όσο και με τη νεοελληνική λογοτεχνική (είδη και ρεύματα) παράδοση, όπως η τελευταία αποτυπώνεται στο δημοτικό τραγούδι, στη λογοτεχνία της Κρήτης του 17ου αιώνα, στον Αρκαδισμό και τον Ανακρεοντισμό του τέλους του 18ου και της αυγής του 19ου αιώνα, στα πολεμιστήρια άσματα (Θούριοι) και στην πολιτική-σατιρική ποίηση της ίδιας εποχής.

Δώρα Μέντη

Στόχος του μαθήματος είναι να αναλυθούν αισθητικά και να ενταχθούν στο ιστορικογραμματολογικό πλαίσιό τους ποιητικά κείμενα Ελλήνων ποιητών του 20ού αιώνα, που εμφανίζονται ύστερα από τη γενιά του 1930 (Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης, Γ. Ρίτσος, Α. Εμπειρίκος, Ν. Εγγονόπουλος κ.α.), ύστερα δηλαδή από την εμφάνιση του μοντερνισμού στην ελληνική ποίηση. Επέλεξα να εξεταστούν με μεγαλύτερη έμφαση ορισμένοι ποιητές έναντι άλλων με κριτήριο αφενός τη λογοτεχνική ποιότητα του έργου τους, αφετέρου το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν βασικές εκδοχές της εξέλιξης της ελληνικής ποίησης ύστερα από τη γενιά του 1930 και μέχρι τις μέρες μας. Οι ποιητές αυτοί είναι οι μεταπολεμικοί: Τ. Σινόπουλος,  Μ. Αναγνωστάκης, Μ. Σαχτούρης, Μ. Κατσαρός, Ν. Καρούζος, Τ. Πατρίκιος, Ν.Α. Ασλάνογλου, Μ. Μέσκος,  Κ. Δημουλά, Ντ. Χριστιανόπουλος, και οι νεώτεροι της γενιάς του ‘70: Μ. Γκανάς, Κ. Αγγελάκη-Ρουκ, Κ. Γώγου, κ.α.. Παράλληλα θα εξεταστεί η ανταπόκρισή τους στα αισθητικά ρεύματα και τις ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.

Λητώ Ιωακειμίδου

Ύστερα από μια εισαγωγή στον κλάδο της Συγκριτικής Φιλολογίας και την παρουσίαση του ερευνητικού της ενδιαφέροντος για το ζήτημα των λογοτεχνικών ειδών, το μάθημα επικεντρώνεται στην εξέταση του διηγήματος. Μελετώνται τα ειδολογικά χαρακτηριστικά του σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά και με τη στήριξη χαρακτηριστικών παραδειγμάτων. Γίνεται εκτενής αναφορά στην εξέλιξη του διηγήματος στο πλαίσιο της δυτικής λογοτεχνικής παραγωγής από την Αναγέννηση μέχρι τις μέρες μας και στους «σταθμούς» της πορείας του. Βάσει επιλογής κειμένων, αναπτύσσονται ζητήματα του ηθογραφικού, του νατουραλιστικού και του μοντερνιστικού διηγήματος στη νεοελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες.

Πέγκυ Καρπούζου

Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας. Η έννοια της λογοτεχνίας. Επισκόπηση σύγχρονων θεωριών του 20ού αιώνα: Φορμαλισμός, Νέα Κριτική, Δομισμός, Σημειωτική, Αναγνωστικές θεωρίες, Μαρξιστική Κριτική, Ψυχαναλυτική Κριτική, Πολιτισμική Κριτική. Οι βασικοί όροι και έννοιες κάθε θεωρητικής σχολής εξετάζονται κριτικά και μέσα από θεωρητικά δοκίμια (R. Barthes, U. Eco, R. Jakobson, M. Bakhtin, V. Shklovsky, C.Lévi-Strauss, κ.ά.). Ενδεικτική εφαρμογή της αφηγηματικής τυπολογίας του G.Genette στο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, Ακυβέρνητες Πολιτείες.

Μαρία Ρώτα

Στόχος του μαθήματος είναι η ιστορικογραμματολογική προσέγγιση  με επίκεντρο τις διάφορες λογοτεχνικές τάσεις και με εμβάθυνση σε αντιπροσωπευτικά ποιήματα της μεταπολεμικής περιόδου. Οι μεταπολεμικοί ποιητές που θα εξεταστούν ειδικότερα είναι οι: Μ. Αναγνωστάκης, Ν.Α. Ασλάνογλου, Κ. Δημουλά, Ν. Καρούζος, Μ. Κατσαρός, Τ. Λειβαδίτης, Β. Λεοντάρης, Μ. Μέσκος, Τ. Πατρίκιος, Μ. Σαχτούρης, Τ. Σινόπουλος. Θα αναρτηθεί ψηφιακό ανθολόγιο με τα εξεταζόμενα ποιητικά έργα.

Μαρία Ρώτα

Στόχος του μαθήματος είναι η προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων από την ελληνική πεζογραφική παραγωγή του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα (Ροΐδης, Παπαδιαμάντης, Θεοτόκης κ.ά.). Θα παρουσιασθούν, επίσης, οι αισθητικοί και ιδεολογικοί προσανατολισμοί της νεοελληνικής πεζογραφίας την περίοδο αυτή.

Λητώ Ιωακειμίδου

Το μάθημα στοχεύει στην εξειδίκευση των φοιτητών σε κάποιο από τα επιμέρους πεδία έρευνας της Συγκριτικής Φιλολογίας (π.χ. λογοτεχνικά είδη/θέματα/μοτίβα, λογοτεχνικός μύθος, διακαλλιτεχνικότητα, ρεύματα/κινήματα στη Νεοελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες κ.ά.). Περιλαμβάνονται αναλυτική περιγραφή της υπό εξέταση ερευνητικής κατεύθυνσης και προσδιορισμός του πεδίου έρευνας, του άξονα μελέτης και των λογοτεχνικών κειμένων που θα εξετάζονται ανά περίπτωση. Για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021, προτείνεται η εξέταση του πεζόμορφου ποιήματος, ως ποιητικού είδους που συνδέεται με την έλευση του μοντερνισμού, εξελίσσεται και διαφοροποιείται μέσα από κινήματά του. Ξεκινώντας από τη συλλογή του Καρόλου Μπωντλαίρ Μικρά ποιήματα σε πρόζα ή Το spleen  του Παρισιού (1869), το μάθημα εξετάζει μεγάλους εκπροσώπους του είδους στη νεοελληνική και στις ξένες λογοτεχνίες, σε συνδυασμό με κομβικά ποιητολογικά ζητήματα που εγείρονται από τα κείμενά τους.

Θανάσης Αγάθος

Το έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου και η πρόσληψή του

Στόχος του σεμιναρίου είναι να διερευνηθεί το πολύπτυχο έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου και η πρόσληψή του. Άξονες αναφοράς θα αποτελέσουν η πεζογραφική και θεατρική παραγωγή του συγγραφέα, η επιφυλλιδογραφία του στον ημερήσιο τύπο, η δραστηριότητά του στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων, η κριτική υποδοχή, οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές διασκευές των έργων του. Οι φοιτητές/τριες θα συνθέσουν σύντομη εργασία σε θέμα σχετικό με τα περιγραφόμενα ερευνητικά πεδία.

Τίνα Λεντάρη

Πρώιμη Κρητική Λογοτεχνία (14ος-16^ος αι.)

Το σεμινάριο θα εξειδικεύσει στην εξέταση των κειμένων της πρώιμης λογοτεχνικής παραγωγής από τη Βενετοκρατούμενη Κρήτη (σάτιρα, διδακτική ποίηση, ερωτική ποίηση, καταβάσεις, αφηγηματική ποίηση κλπ.) από τον 14ο στον 16ο αιώνα. Θα επιχειρηθούν επίσης συγκρίσεις και συσχετίσεις με τη λογοτεχνική παραγωγή άλλων περιοχών του ελληνόφωνου χώρου.

Γιάννης Ξούριας

Αισθηματική πεζογραφία την εποχή του νεοελληνικού Διαφωτισμού

Αντικείμενο του Σεμιναρίου είναι η εξέταση της νεοελληνικής αισθηματικής πεζογραφίας (πρωτότυπης ή μεταφρασμένης) στα τέλη του 18^ου αι. (Σχολείον των ντελικάτων εραστών, Έρωτος αποτελέσματα, Ιστορία ερωτική) σε σχέση με αφηγηματικές, θεματικές και ιδεολογικές πτυχές του λογοτεχνικού είδους.

Άννα Τζούμα

MICHEL FOUCAULT (1926-1984) ή Η ιστορία των συστημάτων σκέψης
-Ο Λόγος της εξουσίας στη διαμόρφωση των ανθρωπίνων πρακτικών.
-Η σημασία των λεκτικών στρατηγικών ως μέσων υπόγειας άσκησης εξουσίας στο υποκείμενο.
-Η ανάλυση των θεσμών ως οργάνων ελέγχου και καταπίεσης που περιορίζουν την ελεύθερη συμβολή στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
-Η χρήση του Λόγου ως ρητορικής πειθούς, ως προσδιοριστικού παράγοντα των ορίων συμπεριφοράς, ως «αντικειμενοποιημένων» λεκτικών μηχανισμών που υποκρύπτουν συγκεκριμένες ιδεολογικές επιταγές.
-Ο σχηματισμός και ο μετασχηματισμός των συστημάτων γνώσης και η επιβολή των «καθεστώτων αληθείας».
-Η διερώτηση και η ανάλυση του «προφανούς» και του «κοινού τόπου» ως κατασκευασμένων καθεστώτων αληθείας που εμποδίζουν την ανάδυση νέων μορφών υποκειμενικότητας.

S. FREUD (1856-1939) ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ 
-Η δημιουργική γραφή είναι προϊόν ασυνείδητων διαδικασιών. Η λογοτεχνία ( και ό,τι την συναπαρτίζει: γλώσσα, ρητορική, ύφος, αφήγηση, ποιητικότητα) είναι βαθειά διαπλεκόμενη με την ψυχή.
-Βιογραφική προσέγγιση: το έργο ως σύμπτωμα των καταπιεσμένων ενστίκτων, των συμπλεγμάτων και των αμυντικών στάσεων του καλλιτέχνη απέναντι στον έρωτα, στην παράνοια και στον φόβο του θανάτου.
-Μυθοπλαστική χαρακτηρολογική προσέγγιση: ψυχοπαθολογική ανάλυση των μυθοπλαστικών χαρακτήρων μέσω των ονείρων,των οραμάτων, των παραληρημάτων ή των επανερχόμενων καταστασιακών μοτίβων, π.χ. το μοτίβο του διπλού στον μύθο του Νάρκισσου ή στο Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ του Oscar Wilde.
-Μετάβαση από το περιεχόμενο στη μορφή: η ικανότητα του υποσυνειδήτου να μετατρέπει τις ορμές, τα κρυφά κίνητρα, τις ενστικτώδεις δυνάμεις της ψυχής σε γλωσσικές και οπτικές μορφές. Το νόημα της ψυχικής εκδήλωσης τοποθετείται τώρα στον τρόπο κατασκευής του έργου. Ασύνειδοι μηχανισμοί (μετάθεση, παραποίηση, συμπύκνωση κλ.π.) υποδύονται μιαν ars poetica: παράγουν αισθητικά αποτελέσματα. [Η Ερμηνεία των Ονείρων (1900), Η ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής (1901)].

Ολυμπία Ταχοπούλου

Άνθρωπος, φύση και περιβάλλον στη νεοελληνική ποίηση του 20ού αι.

Στόχος του σεμιναρίου είναι να εξεταστεί η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το ευρύτερο ανθρωπογενές περιβάλλον, όπως αποτυπώνεται στη νεοελληνική ποίηση του 20ού αιώνα. Η έρευνα θα επικεντρωθεί στη θεματική, αισθητική και ιδεολογική λειτουργία της αναπαράστασης του φυσικού περιβάλλοντος σε ποιητικά κείμενα του 20ού αι. Πιο συγκεκριμένα, θα εξεταστούν οι διασυνδέσεις με τη φύση στην ποίηση του Κωστή Παλαμά, του Άγγελου Σικελιανού, του Κώστα Καρυωτάκη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιώργου Σεφέρη, του Τάκη Σινόπουλου, της Ελένης Βακαλό, του Μάρκου Μέσκου, της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, του Αργύρη Χιόνη κ.ά. Επίσης, οι φοιτητές θα εξοικειωθούν με τη μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας μέσα από τη συγγραφή εργασίας σε θέματα σχετικά με το αντικείμενο του σεμιναρίου.

Νίκος Καγκελάρης

Πεζογραφία της Γενιάς του ’30

Το σεμινάριο αρχικά θα εισαγάγει τους φοιτητές στην πεζογραφία της Γενιάς του ’30 (βασικοί εκπρόσωποι, σχολές, χαρακτηριστικά γνωρίσματα) και στη συνέχεια θα εστιάσει στα έργα ενός εκ των κορυφαίων εκπροσώπων της, του Κοσμά Πολίτη. Βασικοί άξονες ανάλυσης και ερμηνείας των έργων θα αποτελέσουν: α) ο διακειμενικός διάλογος που αυτά αναπτύσσουν με έργα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, της αρχαίας ελληνικής, λατινικής και βυζαντινής γραμματείας καθώς και της νεοελληνικής λογοτεχνίας, β) οι συμβολικές και ειρωνικές δομές, γ) το είδος του μυθιστορήματος και της νουβέλαςμαθητείας, δ) ο διάλογος με τις άλλες τέχνες (ζωγραφική, κινηματογράφος, μουσική) και ε) οι μαρξιστικές ιδέες που ενυπάρχουν σε ορισμένα από αυτά. Επιπλέον κατά την ανάλυση των έργων θα αξιοποιηθούν επιστολές, συνεντεύξεις και άρθρα του Κοσμά Πολίτη.    

Δημήτρης Αγγελάτος

Στην παράδοση θα εξεταστεί το ώριμο έργο του Δ. Σολωμού (1829/1830-1849/1850), βάσει των εκδόσεων των Aπάντων και των Aυτογράφων Έργων του ποιητή, την επιμέλεια των οποίων είχε ο Λ. Πολίτης.

H πρωτοτυπία του ώριμου σολωμικού έργου όχι μόνο για τον ελληνικό αλλά και για τον ευρωπαϊκό 19^ο αιώνα είναι ειδολογικής τάξεως και συνδέεται με το δραστικά συνδυαστικό τρόπο που ο ποιητής πέτυχε να αξιοποιήσει, υπάρχοντα ποιητικά είδη, εμβαθύνοντας σ’ αυτά ή επινοώντας νέα.

Το ενδιαφέρον της προσέγγισης στην παρούσα παράδοση, θα στραφεί ειδικά στις συναρτήσεις των (ειδολογικών και υπερ-ειδολογικών) κατακτήσεων του ώριμου σολωμικού έργου, με τις λογοτεχνικές (Fr. Schiller, Novalis, W. Wordsworth, S. T. Coleridge) και καλλιτεχνικές -ειδικότερα ζωγραφικές (C. D. Friedrich, Th. Gericault, Eug. Delacroix, J. M. W. Turner)- πραγματώσεις του  Ρομαντισμού στη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία (1790-1850). Θα στραφεί επίσης στις συναρτήσεις του σολωμικού έργου αφενός με τις αισθητικές ιδέες του Γερμανικού Ιδεαλισμού (Fr. Schiller, Novalis, Aug. και Fr. Schlegel, Fr. W. J. Schelling: 1790-1810), αφετέρου του G. W. F. Hegel (1817-1829∙ μεταθανάτια συγκεντρωτική έκδοση της Αισθητικής του: 1835-1837). Οι παραπάνω ιδέες θεμελιωμένες στην κριτική φιλοσοφία του Imm. Kant -ιδιαίτερα δε στην Κριτική της κριτικής δύναμης (1790)- τροφοδότησαν επί της ουσίας τις Ρομαντικές λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές πραγματώσεις.

Αυτές οι αισθητικές, λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές/ζωγραφικές συναρτήσεις που θα μας απασχολήσουν, εντοπισμένες είτε ως επιδράσεις, είτε ως αναλογίες, θα συνδεθούν με τον Κρητικό (1833-1834), τους Eλεύθερους Πολιορκημένους (1833-1849/1850), τον Πόρφυρα και το Carmen Seculare (1847-1849) του Σολωμού.

H ανάλυση και ερμηνεία των σολωμικών έργων της ωριμότητας θα λάβει επίσης υπόψη τις ιδιαίτερες σχέσεις που αναπτύσσει εν γένει η ποιητική τέχνη του Σολωμού τόσο με την ευρωπαϊκή πνευματική και λογοτεχνική παράδοση (Διαφωτισμός και Νεοκλασικισμός, αντίστοιχα), όσο και με τη νεοελληνική λογοτεχνική (είδη και ρεύματα) παράδοση, όπως η τελευταία αποτυπώνεται στο δημοτικό τραγούδι, στη λογοτεχνία της Κρήτης του 17ου αιώνα, στον Αρκαδισμό και τον Ανακρεοντισμό του τέλους του 18ου και της αυγής του 19ου αιώνα, στα πολεμιστήρια άσματα (Θούριοι) και στην πολιτική-σατιρική ποίηση της ίδιας εποχής.

Λητώ Ιωακειμίδου

Το μάθημα στοχεύει στην εξειδίκευση των φοιτητών σε κάποιο από τα επιμέρους πεδία έρευνας της Συγκριτικής Φιλολογίας (π.χ. λογοτεχνικά είδη/θέματα/μοτίβα, λογοτεχνικός μύθος, διακαλλιτεχνικότητα, ρεύματα/κινήματα στη Νεοελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες κ.ά.). Περιλαμβάνονται αναλυτική περιγραφή της υπό εξέταση ερευνητικής κατεύθυνσης και προσδιορισμός του πεδίου έρευνας, του άξονα μελέτης και των λογοτεχνικών κειμένων που θα εξετάζονται ανά περίπτωση. Για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021, προτείνεται η εξέταση του πεζόμορφου ποιήματος, ως ποιητικού είδους που συνδέεται με την έλευση του μοντερνισμού, εξελίσσεται και διαφοροποιείται μέσα από κινήματά του. Ξεκινώντας από τη συλλογή του Καρόλου Μπωντλαίρ Μικρά ποιήματα σε πρόζα ή Το spleen  του Παρισιού (1869), το μάθημα εξετάζει μεγάλους εκπροσώπους του είδους στη νεοελληνική και στις ξένες λογοτεχνίες, σε συνδυασμό με κομβικά ποιητολογικά ζητήματα που εγείρονται από τα κείμενά τους.

Πέγκυ Καρπούζου

Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας. Η έννοια της λογοτεχνίας. Επισκόπηση σύγχρονων θεωριών του 20ού αιώνα: Φορμαλισμός, Νέα Κριτική, Δομισμός, Σημειωτική, Αναγνωστικές θεωρίες, Μαρξιστική Κριτική, Ψυχαναλυτική Κριτική, Πολιτισμική Κριτική. Οι βασικοί όροι και έννοιες κάθε θεωρητικής σχολής εξετάζονται κριτικά και μέσα από θεωρητικά δοκίμια (R. Barthes, U. Eco, R. Jakobson, M. Bakhtin, V. Shklovsky, C.Lévi-Strauss, κ.ά.). Eνδεικτική εφαρμογή της αφηγηματικής τυπολογίας του G.Genette στο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, Ακυβέρνητες Πολιτείες.

Ευριπίδης Γαραντούδης

Στόχος του μαθήματος είναι να αναλυθούν αισθητικά και να ενταχθούν στο ιστορικογραμματολογικό πλαίσιό τους ποιητικά κείμενα Ελλήνων ποιητών του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα, οι οποίοι ζουν και δημιουργούν μέχρι την εποχή του μεσοπολέμου. Επέλεξα να εξεταστούν με μεγαλύτερη έμφαση ορισμένοι ποιητές έναντι άλλων με κριτήριο αφενός τη λογοτεχνική ποιότητα και καταξίωση του έργου τους, αφετέρου το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν βασικές εκδοχές της εξέλιξης της ελληνικής ποίησης κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Οι εξεταζόμενοι ποιητές είναι πρωτίστως ο Κ.Π. Καβάφης και δευτερευόντως οι Κωστής Παλαμάς, Άγγελος Σικελιανός και Κ.Γ. Καρυωτάκης. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα επιχειρηθεί και η συνεξέταση του έργου των παραπάνω ποιητών, ώστε να γίνει αντιληπτή η, μικρότερη ή μεγαλύτερη κατά περίπτωση, παράλληλη ανταπόκρισή τους στα αισθητικά ρεύματα και τις ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.

Δώρα Μέντη

Το μάθημα επικεντρώνεται σε σύγχρονες θεωρίες και πρακτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν δημιουργικά στη σχολική τάξη, με στόχο να ενισχύσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για τη λογοτεχνία. Συγκεκριμένα, θα παρουσιάσουμε διάφορους τρόπους, μεθόδους και δειγματικές διδασκαλίες που αποδεδειγμένα κέρδισαν το ενδιαφέρον των μαθητών και αναθέρμαναν τη σχέση τους με το γλωσσικό μάθημα. Με βασικό άξονα την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας αλλά και τους πειραματισμούς της δημιουργικής γραφής, θα αναδείξουμε τις δυνατότητες για ανανέωση της διδασκαλίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Λητώ Ιωακειμίδου 

Η πεζογραφία του μοντερνισμού στην ελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες

Μέσα από έργα συγγραφέων όπως οι Γιώργος Σεφέρης, Μέλπω Αξιώτη, Κοσμάς Πολίτης, Ν.Γ. Πεντζίκης // Τζέημς Τζόυς, Βιρτζίνια Γουλφ, Μαρσέλ Προυστ κ.ά., αναδεικνύεται ο διπλός στόχος του μαθήματος: α) Η διερεύνηση των θεματικών και υφολογικών καινοτομιών που παρουσιάζει η πεζογραφία του λεγόμενου «υψηλού μοντερνισμού» της ευρωπαϊκής λογοτεχνικής παραγωγής κατ’ αναλογία με έργα του νεοελληνικού πεζογραφικού μοντερνισμού. Μεταξύ άλλων, αναλύονται ιδιαίτερα οι τρόποι ενσωμάτωσης θεμάτων και τεχνικών όπως η διάχυτη, κυρίαρχη εσωτερικότητα, η προβληματική, ελλειπτική και αποσπασματική απόδοση χαρακτήρων και εξωτερικής πραγματικότητας, η επιλογή της «ανοικτής δομής» του μυθιστορήματος και οι επιπτώσεις της στην ταυτότητα προσώπου και αφηγητή, το νέο βίωμα της χρονικότητας και του μυθιστορηματικού «γεγονότος», που οδηγεί σε μια ριζική μεταμόρφωση της έννοιας του ρεαλισμού και της μίμησης. β) Μέσα από την ανάπτυξη αυτών των ζητημάτων και τη μελέτη συγκεκριμένων κειμενικών παραδειγμάτων, συστηματοποιείται η μεθοδολογική διαδικασία της έρευνας και της συγγραφής επιστημονικής εργασίας / δοκιμιακού λόγου από τους διδασκόμενους/νες. Η υποχρεωτική εκπόνηση γραπτής εργασίας από κάθε εγγεγραμμένο/η παρακολουθείται συστηματικά σε κάθε φάση της και τα πορίσματά της συζητούνται σε επίπεδο σεμιναρίου και εμπλουτίζουν τον κεντρικό του άξονα.

Δώρα Μέντη

Η Αθήνα στη Λογοτεχνία

Η αποτύπωση ή ο πρωταγωνιστικός ρόλος μιας πόλης είναι ένα θέμα που διαρκώς κερδίζει έδαφος στη νεότερη λογοτεχνία. Είναι γνωστό ότι η ιστορική πόλη της Αθήνας έχει σημαντική θέση στην παγκόσμια γραμματεία, δεν έχει αναδειχθεί όμως αρκετά η φυσιογνωμία της στην εγχώρια λογοτεχνική σκηνή. Στο σεμινάριο θα προσεγγίσουμε την πόλη στα διάφορα στάδια της ανάπτυξης, με έμφαση στην εικόνα που διαμόρφωσε στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Με οδηγούς αντιπροσωπευτικά ποιητικά και πεζά λογοτεχνικά κείμενα θα μελετήσουμε τοπόσημα, αστικές διαδρομές, λογοτεχνικούς ήρωες και θα περπατήσουμε (κάποιες φορές) στην πόλη, άλλοτε με τη συνοδεία σύγχρονων αθηναιογράφων συγγραφέων και άλλοτε αναβιώνοντας την καθημερινότητα της παλιάς Αθήνας, την εποχή του Κωστή Παλαμά. 

Μαρία Νικολοπούλου

Το ιστορικό βίωμα στην νεοελληνική πεζογραφία του 20ου αιώνα

Το σεμινάριο έχει διπλό στόχο: αφενός να εισαγάγει τους φοιτητές στη μεθοδολογία έρευνας και συγγραφής εργασιών και αφετέρου να διερευνήσει τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους η πεζογραφία αποτύπωσε τις τραυματικές ιστορικές εμπειρίες του εικοστού αιώνα. Οι φοιτητές θα διερευνήσουν τα είδη λόγου, τα ρεύματα και τις ιδεολογικές τάσεις που συνδέονται με αυτή την θεματική που παραμένει κυρίαρχη σε όλο τον 20ο αιώνα, με έμφαση στη μεταπολεμική περίοδο.
Οι φοιτητές θα αξιολογηθούν με βάση σύντομες εργασίες, τη συμμετοχή τους στο σεμινάριο και την εκπόνηση και παρουσίαση της σεμιναριακής εργασίας.

Ολυμπία Ταχοπούλου

Στοιχεία νεωτερικής και μετανεωτερικής ποιητικής στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη

Στο σεμινάριο θα μελετηθεί το ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη και θα εξεταστούν τα αισθητικά ρεύματα, τα οποία επηρέασαν τη διαμόρφωση και εξέλιξή του. Στόχος του σεμιναρίου είναι οι φοιτητές να κατανοήσουν τόσο τις μοντερνιστικές και υπερρεαλιστικές διαστάσεις της πρώιμης ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη όσο και τα στοιχεία του μεταμοντερνισμού που εντοπίζονται στο όψιμο έργο του. Θα εξεταστούν ζητήματα ταυτότητας, ιδεολογίας και ιστορίας στη διαδρομή του ποιητή από την περίοδο του Μεσοπολέμου έως την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Ταυτόχρονα, οι φοιτητές θα εξοικειωθούν με τη μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας μέσα από τη συγγραφή εργασίας σε θέματα σχετικά με το αντικείμενο του σεμιναρίου.

Μαρία Νικολοπούλου

Εστίαση στη νεοελληνική πεζογραφία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα και στα ποικίλα ρεύματα που επηρέασαν την πεζογραφική παραγωγή, με παράλληλη εξέταση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου (Ξενόπουλος, Θεοτόκης, Χατζόπουλος, Καζαντζάκης).

Ευριπίδης Γαραντούδης

Στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση αντιπροσωπευτικών κειμένων της ελληνικής ποίησης του 19ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα της περιόδου 1820-1880. Συγκεκριμένα, θα αναλυθούν από ιστορικογραμματολογική και αισθητική σκοπιά αντιπροσωπευτικά ποιητικά κείμενα των βασικών ποιητών της επτανησιακής και της αθηναϊκής ποιητικής παράδοσης, με έμφαση στο έργο του Διονυσίου Σολωμού και του Ανδρέα Κάλβου. Δευτερευόντως θα εξεταστούν ποιητικά κείμενα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, του Παναγιώτη Σούτσου, του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή κ.ά.

Θανάσης Αγάθος

Εστίαση στη νεοελληνική πεζογραφία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα και στα ποικίλα ρεύματα που επηρέασαν την πεζογραφική παραγωγή, με παράλληλη εξέταση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου (Ξενόπουλος, Θεοτόκης, Χατζόπουλος, Καζαντζάκης).

Νικόλαος Καγκελάρης

Στόχος του μαθήματος είναι να κατανοηθεί η θέση της ποίησης της γενιάς του 1930 ως ιστορικογραμματολογικού σταθμού στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ενώ ενδιαφέρει ειδικότερα ο χαρακτηρισμός του έργου της ως νεοελληνικής εκδοχής του υψηλού μοντερνισμού. Τα χαρακτηριστικά της ποίησης των βασικών εκπροσώπων της γενιάς θα μελετηθούν με άξονα τον ορισμό του μοντέρνου στην ποίηση από τον Νάσο Βαγενά, και αναφορές στα χαρακτηριστικά της ποίησης του μοντερνισμού στη λογοτεχνία της Δύσης. Παράλληλα θα τεθεί ο προβληματισμός της σύγχρονης φιλολογικής έρευνας για τον «μύθο» της γενιάς του ’30, ενώ θα μας απασχολήσουν οι βασικές έννοιες που η φιλολογική κριτική χρησιμοποιεί για την περιγραφή της ποιητικής παραγωγής της (απελευθέρωση της μορφής, «δύσκολη τέχνη», μυθική μέθοδος, διακειμενικότητα, ελληνικότητα, υπερρεαλιστικά στοιχεία). Τέλος, θα εξετάσουμε τις επαφές του έργου των ποιητών της γενιάς του 1930 με τις άλλες τέχνες (ζωγραφική, κινηματογράφος, μουσική), με ιδιαίτερη έμφαση στις μεθοδολογικές προϋποθέσεις των διακαλλιτεχνικών προσεγγίσεων. Τα κειμενικά παραδείγματα που θα μας απασχολήσουν προέρχονται από το έργο των Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Αντρέα Εμπειρίκου, Νίκου Εγγονόπουλου και Γιάννη Ρίτσου.

Θανάσης Αγάθος

Μελέτη των ιδεολογικών και αισθητικών προσανατολισμών των πεζογράφων της γενιάς του 1930, παρουσίαση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου (Μυριβήλης, Θεοτοκάς, Τερζάκης, Πολίτης, Βενέζης, Καραγάτσης, Νάκου κ.ά.) και εξέταση της κριτικής υποδοχής τους και της θέσης τους στον κανόνα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Μαρία Ρώτα

Η ανανέωση του νεοελληνικού πεζού λόγου κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Θεματικές και μορφικές αναζητήσεις, ιδεολογικές τάσεις και καλλιτεχνικά ρεύματα, ο καταλυτικός ρόλος του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος (κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος). Προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων των Α. Κοτζιά, Δ. Χατζή, Γ. Ιωάννου, Μ. Αλεξανδρόπουλου, Μ. Χάκκα.

Γιάννης Ξούριας - Δημήτρης Αγγελάτος - Λητώ Ιωακειμίδου

Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η επαλήθευση της ανάγνωσης από τους φοιτητές/τριες μιας σειράς λογοτεχνικών έργων που διδάχθηκαν σύμφωνα με το πρόγραμμα μαθημάτων του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας κατά τα προηγούμενα έτη των σπουδών τους και δευτερευόντως η γνώση της ιστορικογραμματολογικής πλαισίωσης αυτών των έργων. Η ανάγνωση-μελέτη θα γίνεται από το φάκελο του μαθήματος στο eclass, όπου θα υπάρχει το corpus των λογοτεχνικών έργων, σε ψηφιοποιημένη μορφή, σύμφωνα με την εξεταζόμενη ύλη των μαθημάτων του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας κατά τα τελευταία ακαδημαϊκά έτη. Η εξέταση του μαθήματος θα είναι προφορική και θα γίνεται από τον εξεταστή του μαθήματος με την παρουσία άλλων δύο μελών του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας.