Φιλοσοφική Σχολή
Διδάσκουσα: Δώρα Μέντη
Στόχος του μαθήματος είναι η ιστορικογραμματολογική προσέγγιση της νεοελληνικής λογοτεχνίας, με επίκεντρο την περίοδο 1834-1974 και αναφορές σε σημαντικά έργα Ελλήνων συγγραφέων του 19ου και 20ού αιώνα. Ειδικότερα θα εξεταστούν οι ποιητές: Κ. Παλαμάς, Κ.Π. Καβάφης, Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης, Γ. Ρίτσος. Θα εξεταστούν επίσης οι πεζογράφοι: Α. Παπαδιαμάντης, Κ. Θεοτόκης, Γ. Θεοτοκάς, Μ. Αξιώτη, Αλ. Κοτζιάς. Θα αναρτηθεί ψηφιακό ανθολόγιο με τα εξεταζόμενα έργα.
Εγχειρίδιο:
Δώρα Μέντη, Η Αθήνα από τον 19ο στον 20ό αιώνα, Gutenberg 2018, ISBN 978-960-01-1948-0
Δώρα Μέντη, Πρόσωπα και προσωπεία, Gutenberg 2007, ISBN 978-960-01-1181-1
Δ. Μπενέτος
Εισαγωγή στη Σημασιολογία: γλωσσολογικοί και φιλοσοφικοί προβληματισμοί σχετικά με τη φύση της σημασίας. Αναφορά και σημασία. Λέξη: λέξημα, ένταση-έκταση σημασίας, σχέσεις μεταξύ λεξημάτων (συνωνυμία, ομωνυμία, υπωνυμία, αντωνυμικότητα). Δομισμός (η σημασία στο σύστημα: αξία, σημασιακά πεδία, σημασιολογικά χαρακτηριστικά). Ανάλυση σε συστατικά – πρωτοτυπική σημασία. Ευρύτερες γλωσσικές μονάδες: Λογική πρόταση – γλωσσική πρόταση – εκφώνημα. Περιβάλλον και σημασία.
H Πραγματολογία ως κλάδος της Γλωσσολογίας μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι ομιλητές χρησιμοποιούν τη γλώσσα σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις, προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους επικοινωνιακούς στόχους. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα εξεταστούν βασικά ζητήματα Πραγματολογίας όπως οι γλωσσικές πράξεις, τα συνομιλιακά υπονοήματα, η δείξη, η γλωσσική ευγένεια και η δομή της συνομιλίας.
Η Γνωσιακή Γλωσσολογία προσφέρει μία νέα προσέγγιση στη μελέτη της γλώσσας, την οποία αντιμετωπίζει ως έκφανση των γενικότερων νοητικών ικανοτήτων του ανθρωπου και όχι ως ξεχωριστή ικανότητα. Η γλώσσα αντικατοπτρίζει το εννοιολογικό σύστημα των ανθρώπων, η δημιουργία του οποίου συνδέεται άμεσα με τη βιολογική τους υπόσταση. Βασικά σημεία της προσέγγισης αυτής αποτελούν η έμφαση στη σημασία, στη μελέτη της γλώσσας όπως αυτή χρησιμοποιείται στην επικοινωνία (γλωσσική χρήση) και η παραδοχή ότι οι αφηρημένες έννοιες διαμορφώνονται βάσει σχημάτων που πηγάζουν από την εμπειρία μέσω της (εννοιολογικής) μεταφοράς.
Το μάθημα παρουσιάζει τη μελέτη της κοινωνικής διάστασης της γλώσσας και ενδιαφέρεται να αποκαλύψει τον τρόπο παραγωγής και κατανόησης του κοινωνικού νοήματος συγκεκριμένων γλωσσικών επιλογών, τις προϋποθέσεις και τις ενδεχόμενες συνέπειές του. Εξετάζονται οι κοινωνικοί παράγοντες που εμπλέκονται στη διαμόρφωση και τη χρήση του γλωσσικού συστήματος: ο ρόλος που παίζουν στις γλωσσικές επιλογές των ομιλητών/τριών στοιχεία της ταυτότητάς τους (π.χ. η ηλικία, το φύλο, η μόρφωση, το επάγγελμα, η ιδεολογία κλπ.), της ταυτότητας του/της ακροατή/τριας (π.χ. αν είναι ιεραρχικά «ανώτερος/η»), της περίστασης της επικοινωνίας (π.χ. η επισημότητά της). Εξετάζονται επίσης πώς, μέσω της γλωσσικής δραστηριότητας, επηρεάζονται ή όχι στοιχεία και διαστάσεις της ίδιας της κοινωνικής οργάνωσης και των αναπαραστάσεών της.